Architektura modernistyczna i sztuka użytkowa - styl modernistyczny

Modernizm to jeden z najważniejszych nurtów w historii architektury i sztuki użytkowej XX wieku. „Less is more” – słynne hasło niemieckiego architekta Ludwiga Mies van der Rohe – najlepiej oddaje jego filozofię. Styl modernistyczny odrzucał nadmierną dekoracyjność i historyczne ornamenty, stawiając na prostotę, funkcjonalność i nowoczesne rozwiązania techniczne. W tym artykule przybliżymy, czym jest architektura modernistyczna, jakie są jej najważniejsze cechy, początki, rozwój oraz twórcy, którzy ukształtowali oblicze nowoczesnych miast

Modernizm – co to właściwie jest?

Pod pojęciem modernizm w architekturze kryje się szeroki zespół tendencji projektowych, które rozwijały się od ok. 1910 roku aż do lat 80. XX wieku. Styl modernistyczny charakteryzował się odejściem od tradycyjnych form i zdobień na rzecz prostoty, racjonalności i funkcjonalizmu. Architektura modernistyczna miała nie tylko zdobić, ale przede wszystkim służyć człowiekowi.

Wielki wpływ na rozwój modernizmu miały idee minimalizmu. Architekci odrzucali ornamenty, uznając je za zbędne i niefunkcjonalne. Już w 1908 roku austriacki architekt Adolf Loos w swoim eseju „Ornament i zbrodnia” określił dekoracyjność jako przejaw „intelektualnego prymitywizmu”.

W modernizmie to funkcja dyktowała formę – każdy element budynku miał praktyczne zastosowanie, a estetyka wynikała z logiki konstrukcji i materiałów.

FOTEL INSPIROWANY PROJEKTEM LC2 (foto: IdealMeble.pl)

Początki architektury modernistycznej

Jednym z pierwszych przykładów architektury modernistycznej była fabryka obuwia Fagus w Alfeld, zaprojektowana w 1911 roku przez Waltera Gropiusa. Szklane fasady i kubiczna forma zapowiadały nadejście ery nowoczesnych budynków.

Rozwój modernizmu wiązał się z gwałtownym postępem technicznym. Nowe materiały – stal, żelbet i szkło – pozwalały projektować lekkie, przestronne konstrukcje, które wcześniej nie były możliwe.

Modernizm w okresie międzywojennym

Lata 20. XX wieku to dynamiczny rozwój modernizmu. Powstały wówczas takie nurty jak:

• Bauhaus w Niemczech (Walter Gropius, Hannes Meyer, Ludwig Mies van der Rohe),
• grupa De Stijl w Holandii (Theo van Doesburg, Gerrit Rietveld),
• konstruktywizm w Rosji.

W 1928 roku zainaugurowano działalność CIAM (Międzynarodowy Kongres Architektury Nowoczesnej), gdzie opracowano zasady nowoczesnego budownictwa, m.in. słynną Kartę Ateńską.

Styl modernistyczny przejawiał się w osiedlach mieszkaniowych, domach towarowych, kinach czy kawiarniach. Architektura stawała się egalitarna – miała odpowiadać na potrzeby jak najszerszej grupy ludzi.

LEŻANKA INSPIROWANA PROJEKTEM LC4 W SKÓRZE PONY (foto: IdealMeble.pl)

Modernizm po II wojnie światowej

Po 1945 roku modernizm stał się dominującym nurtem w urbanistyce i architekturze. Odbudowa zniszczonych miast w dużej mierze opierała się na jego zasadach.

Przykładem jest monumentalny blok mieszkalny Unité d’Habitation w Marsylii, zaprojektowany przez Le Corbusiera w 1952 roku. Budynek ten stał się symbolem nowoczesnego podejścia do mieszkalnictwa zbiorowego, choć wywoływał kontrowersje – krytykowano jego skalę i brak „ludzkiego wymiaru”.

Lata 50. i 60. to czas tzw. późnego modernizmu – wtedy do projektów zaczęto wprowadzać także naturalne materiały, takie jak drewno czy kamień. Z czasem jednak pojawiła się krytyka monotonnego charakteru modernistycznych osiedli, co doprowadziło do rozwoju postmodernizmu w latach 80.

FOTEL DESIGNERSKI BAUHAUS WASSILY (foto. IdealMeble.pl)

Cechy stylu modernistycznego

Mimo różnic regionalnych, można wyróżnić wspólne cechy charakterystyczne dla architektury modernistycznej:

• - prostota i funkcjonalność,
• - brak ornamentów i dekoracji,
• - konstrukcje stalowe, żelbetowe i szklane,
• - duże przeszklenia i płaskie dachy,
• - kubiczne formy i geometryczne kształty,
• - jasne, jednolite elewacje, często pastelowe,
• - wolny parter budynków wspartych na słupach,
• - duże okna wpuszczające światło,
• - planowanie urbanistyczne z myślą o wspólnocie i demokracji.

Styl modernistyczny opierał się na idei, że architektura i design mają poprawiać jakość życia, a sztuka użytkowa powinna być dostępna dla wszystkich, nie tylko dla elit.

LAMPA RAVEN CRANE-6P SZEŚCIORAMIENNA (foto: Idealmeble.pl)

Najsłynniejsi architekci modernizmu

Do grona najwybitniejszych przedstawicieli architektury modernistycznej należą:

• Le Corbusier – twórca pięciu zasad architektury nowoczesnej, autor m.in. Willi Savoye we Francji, bloków w Marsylii i budynków w Stuttgarcie.
• Walter Gropius – założyciel Bauhausu, projektant m.in. budynku Bauhausu w Dessau i fabryki Fagus.
• Frank Lloyd Wright – amerykański architekt, twórca m.in. Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku* i słynnego domu nad wodospadem Fallingwater.
• Gerrit Rietveld – autor willi Schröder w Utrechcie, ikony grupy De Stijl.

Modernizm dziś

Choć klasyczny modernizm zakończył się wraz z nadejściem postmodernizmu, jego idee pozostają niezwykle aktualne. Minimalizm, prostota formy i funkcjonalność wciąż inspirują współczesnych architektów i projektantów wnętrz.

Styl modernistyczny stał się synonimem nowoczesności i ponadczasowej elegancji. Niezależnie od tego, czy mówimy o architekturze, sztuce użytkowej czy designie wnętrz – modernizm przypomina, że czasem naprawdę „mniej znaczy więcej”.